Nghệ thuật
Theo nghĩa ban đầu của từ này, là sự xuất sắc trong việc tạo ra một đồ vaajtr hay thực hiện một hoạt động xác định nào đó. Người ta từng nói ” nghệ thuật đóng giày “, ” nghệ thuật rèn đúc”,… Tuy nhiên theo sự phát triển của xã hội, của văn hóa, khoa học kỹ thuật, khái niệm nghệ thuật ban đàu đã được phân cấp thành nghề thủ công và nghệ thuật, khái niệm nghệ thuật được định nghĩa ở mức cao hơn.
Để hiểu thế nào là nghệ thuật, cần nhìn nhận qua các khái niệm : Tác phẩm nghệ thuật, hoạt động nghệ thuật và người nghệ sỹ.
Tác phẩm nghệ thuật là một vật được sáng tạo ra dưới tác động của tri thức con người thông qua các hoạt động trên những phương tiện, vật liệu ( hữu hình hoặc vô hình) để làm nên những sản phẩm có giá trị thẩm mỹ nhất định.
Hoạt động nghệ thuật theo đó là quá trình sáng tạo với tri thức để tạo ra những giá trị thẩm mỹ biểu hiện qua những sản phẩm hữu hình hoặc vô hình. Yếu tố căn bản của hoạt động nghệ thuật, phân biệt nó với chế tác thủ công là sự sáng tạo: tìm ra những hình thức mới, những cách làm mới, cách thể hiện mới,… không lặp lại. Nên phân biệt rõ mỹ nghệ và nghệ thuật, nghệ thuật là một lĩnh vực đứng trên thủ công, mỹ nghệ.
Người nghệ sỹ khác với người thủ công hay nghệ nhân. Nếu như thợ thủ công làm ra sản phẩm theo những khuôn mẫu nhất định mà mục đích cao nhất là sự hữu dụng, thì hoạt động của nghệ sỹ là một quá trình sáng tạo lẩm những sản phẩm không chỉ hữu ích mà còn phải có tính thẩm mỹ, mới mẻ, không chỉ để sử dụng cho những hoạt động thường nhật mà còn để truyền đạt thông điệp, gửi gắm ý tưởng mà họ muốn thể hiện. Nghệ sỹ là người sáng tạo ra những giá trị thẩm mỹ phản ánh tư tưởng của họ và của xã hội.
Nghệ thuật là lĩnh vực chứa đựng cả 3 thành phần: tác phẩm nghệ thuật, hoạt động nghệ thuật và người nghệ sỹ. Sáng tạo là tính chất căn bản của cả 3 thành phần đó.
Nghệ thuật trong cuộc sống có một ý nghĩa rất đặc biệt. Hypocrate thời Hy lạp cổ đại từng nói: Nghệ thuật thì trường tồn còn cuộc sống của chúng ta thì ngắn ngủi”. Trải qua lịch sử phát triển hàng ngàn năm của nhân loại, câu nói đó đến này và mãi mãi vẫn đúng đắn. Nhà tâm lý người áo Otto Rank (1884 – 1939) cũng từng nhận định: ” Động cơ của sấng tạo chính là khát vọng vượt qua sự tử vong mà tồn tại mãi mãi của người nghệ sỹ”. Mối quan hệ giữa nghệ thuật và nhân sinh vốn là một mối quan hệ bền chặt và không thể tách rời dù ở bất cứ thời điểm nào của lịch sử.
+_+ Cách đọc một tác phẩm nghệ thuật:
Để đọc hiểu một tác phẩm nghệ thuật, cần phải nắm được những thông tin thể hiện qua tác phẩm từ thời kỳ sáng tác và các yếu tố khác nhau có tác động đến việc hình thành tác phẩm…
Để ” đọc hiểu” một tác phẩm nghệ thuật, ta phải xem xét trước tiên ” nhân thân” của tác giả, cùng với “mã” của loại chất liệu mà họ dùng trong tác phẩm nghệ thuật cũng như “mã” của loại hình chủ đề của tác phẩm. Tiếp theo là ” miêu tả” hình ảnh và ” đọc hiểu chủ đề”, song song với việc ghi nhận tác phẩm trong khung cảnh văn hóa, lịch sử và môi trường của nó, đọc ” cấu trúc biểu hiện nghệ thuật” và “ngôn ngữ hình thức ” của nghệ sỹ . Tiếp theo là ” giải mã ” các nội dung tượng trưng, đọc các ” thông điệp” ( có chức năng giao tiếp ), tiếp theo là ” tham khảo mở rộng kiến thức” ( có nghĩa là nhìn nhân tác phẩm mình muốc đọc hiểu của tác giả và so sánh với các tác giả đương thời , nghệ sỹ lớp trước hay lơp sau). Như vậy, việc có một kiến thức nhất định về lịch sử luôn luôn được đặt ra=.
Đầu tiên phải xem lý lịch của tác phẩm nghệ thuật đó, ta lấy 2 ví dụ, một thuộc hội họa và một thuộc điêu khắc.
+ Tác phẩm hội họa là bức ” Bữa ăn trên cỏ ” của Manet. Cách viết lý lịch cho tác phẩm này như sau:
a) Tên tác giả
b) Tên tác phẩm.
c) chất liệu thể hiện.
d) Kích thước, thường ghi bằng cm, chiều cao trước, chiều ngang sau.
e) Năm sáng tác.
f) Chủ sở hữu – Bảo tàng hoặc sưu tập tư nhân.
Edouar Manet, Bữa ăn trên cỏ, Sơn dầu, 214 x 270cm, 1863, Bảo tàng Louvre, Paris.
+Với một tác phẩm điêu khắc, chẳng hạn bức ” Mùa xuân vĩnh cửu” của Auguste Rodin, ta lần lượt ghi chú như sau:
a) Tên tác giả..
b) Tên tác phẩm.
c) CHất liệu thể hiện, đá hoặc gỗ…v…v.
d) Kích thước, chiều cao hoặc kích thước thật nếu khó định hoặc mô phỏng tự nhiên.
e) Năm sáng tác.
f) Chủ sở hữu – Bảo tàng hoặc sưu tập tư nhân.
Cụ thể với tác phẩm trên, ghi chú của nó sẽ như sau:
Auguste Rodin, Mùa xuân vĩnh cửu, Đá cẩm thạch, kích thước người thật, 1884, Bảo tàng nghệ thuật Philadenphia.
Trên thế giới có thể có một số cách ghi chép khác nhau, tùy vào tập quán từng nước và đối tượng nghiên cứu của mỗi loại sách, mỗi tác giả, nhưng sự khác biệt không lớn lắm.
Như trên đã nói, để hiểu biết một tác phẩm nghệ thuật, ta phải nghiên cứu một vấn đề là làm thế nào để đọc hiểu một tác phẩm nghệ thuật.
a) Biết mô tả một tác phẩm nghệ thuật: Đó là sự nhận biết về chủ đề tác phẩm và miêu tả được những gì nhìn thấy trên tác phẩm.
b) Đọc hiểu tác phẩm đó, bao gồm ” tìm hiểu đầy đủ những thông điệp và chức năng mà tác giả muốn truyền đạt. Yếu tố cần biết đầu tiên là bối cảnh lịch sử tôn giáo và văn hóa sinh ra tác phẩm.”
c) Tìm hiểu về sự tiếp thu, học tập những phong cách, hình mẫu của các tác giả đi trước hoặc phong cách, trường phái khác trên tác phẩm mà ta đang chiêm ngưỡng.
Ví dụ như cách đọc tác phẩm ” Trường Athens” của Raphael. Sau khi có được lý lịch tác phẩm như hướng dẫn trên:
– Tác giả: Raphael
– Tác phẩm: Trường Athens.
– thể loại: Tranh tường
– Kích thước: rộng 800cm
– Năm sáng tác; 1511- 1512.
– Chủ sở hữu: Bảo tàng Vatican, Rome,
Sau đó, ta sẽ đọc để hiểu tác phẩm một cách sâu hơn qua các tiêu chí:
– Đoc những điểm sấng tỏ nhất:
Trưng tâm của bức tranh là nhóm nhân vật chính, Gồm Platon và Aistoste, những thủ lính triết học Hy Lạp cổ đại có ảnh hưởng rộng lớn trong suốt thời trung cổ. Các nhân vật phụ trợ xắp xếp từ trái qua phải, Trên 2 lớp trước mặt và cùng hàng hai nhân vật chính. Tất cả được đặt trong không gian nội thất gợi lại phong cách kiến trúc La Mã, độ sâu của không gian được nhấn mạnh nhờ sự thu nhỏ dần của các vomfmais và các bức tường trong theo luật phối cảnh.
– Đọc sâu vào nội dung tác phẩm:
Raphael mô tả cuộc tranh luận giữa Aristote với Platon về triết học và sự lắng nghe của các học giả, học trò. Sự trái ngược trong quan điểm của hai nhà triết học được thể hiện rõ qua hình ảnh cánh tay một người chỉ lên triwuf, một người chỉ xuống đất. Trong tranh có mặt nhiều nhân vật thực trong 2000 năm lịch sử từ thời Platon về sau, gồm các nhà tư tưởng, khoa học, nghệ sỹ vĩ đại như Socrate, Pithagore, euclid, Ptoleme, Michelageno… tượng trưng cho quá trình phát triển của văn minh Châu Âu bắt đầu từ thời Hy Lạp cổ đại.
– Cấu trúc của tác phẩm.:
Như trong một số tác khác của mình, ở bức Trường Athens, Raphael để không gian đóng vai trò chủ chốt trong bố cục tác phẩm. Hơn 50 nhân vật cùng các chi tiết kiến trúc, màu sắc, ánh sáng, sắc độ được thể hiện sắp xếp khéo léo trong một bố cục hài hòa, cân đối, thống nhất làm nổi bật lên độ sâu và sự hoành tráng của không gian dù bức tranh được đặt trong một căn phòng không gian lớn. Rapjhael bố trí các nhóm nhân vật từ trái qua phải gồm: Bên góc trái là Pithagore đang ghi chép, gần đó là 1 người đang tỳ tay trên khối đá cẩm thạch được phỏng đoán là Heraclitus hoặc Michelangelo, nhóm nhân vật chính giữa có Platon và Aris làm trung tâm.
Thông điệp nội dung:
Bằng việc thể hiện câu chuyện về cuộc tranh luận triết học giữa Platon và Aristote, thông điệp của tác phẩm là đề cao sự tự do tư tưởng. Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các nhân vật lịch sử đại biểu cho triết học, khoa học và nghệ thuật châu Âu trong lịch sử còn là sự tôn vinh ảnh hưởng của văn minh Hy Lạp cổ đại.
– Sự tiếp thu phong cách, hình mẫu của các trường phái, tác giả khác
